Pitot (ပီတို)Tube

 ✈️ ဟိုတနေ့က ကမ္ဘောဇလေကြောင်းလိုင်းရဲ့ATR-72 လေယာဉ်(၃)စီးရဲ့ Pitot (ပီတို)Tube တွေထဲမှာ သစ်ကိုင်း သစ်ရွက်ခြောက် ဆေးလိပ်တို စတဲ့အမှိုက်စ,လေးတွေ..တွေ့ရှိရလို့..တစုံတဦးရဲ့လုပ်ကြံမှုအဖြစ်သံသယရှိပြီး..လေယာဉ်အန္တရာယ်ကျရောက်နိုင်တဲ့အတွက်..ပျံသန်းမှုခေတ္တဆိုင်းငံ့ထားခဲ့တယ်လို့ကြားသိရပါတယ်..

(နောက်ပိုင်းမှာတော့..ဆက်လက်ပျံသန်းကြပါသတဲ့)

တကယ်တော့ Pitot (ပီတို)ဆိုတာ..လေယာဉ်ပျံသန်းနှုန်းကိုတိုင်းတာပေးတဲ့..လေယာဉ်ခေါင်းထိပ်..ဘယ်(သို့မဟုတ်)ညာဖက်နားမှာတပ်ဆင်ထားတဲ့..ပိုက်ပြွန်လေးပါ..

(၁၈-ရာစုလောက်တုန်းက..မြစ်ရေစီးနှုန်းတိုင်းတာဘို့..စတင်တီထွင်ခဲ့တဲ့..ပြင်သစ်လူမျိုး Henri Pitot ရဲ့နာမည်ကို..အစွဲပြုခေါ်ဆိုတာ)

ပိုက်ပြွန်အတွင်းအပြင်နှစ်ထပ်ပါပြီး လေယာဉ်ပျံသန်းစဉ် Pitot အလယ်ပြွန်ရဲ့ထိပ်အပေါက်တည့်တည့်ကနေဝင်တဲ့ Dynamic လေတိုးအားနဲ့..အပြင်ဖက်ပြွန်ရဲ့ဘေးအပေါက်၂-ခုကနေဝင်တဲ့ Static  လေတိုးအား..နှစ်ခုတို့ရဲ့ခြားနားမှု Differential ကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ Total လေတိုးအားကနေ..ပျံသန်းနှုန်းကိုတွက်ချက်ပေးတဲ့စနစ်ပါ..Calculated Airspeed ပေါ့..

ဥပမာ-ကားရှေ့မှန်ကိုတိုးတဲ့လေဖိအားနဲ့..ဘေးပြုတင်းပေါက်ကိုတိုးတဲ့လေဖိအား..မတူသလိပေါ့..Venturi Effect ပါဘဲ..

(အခုနောက်ပိုင်း..F1, Formula One ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းပြိုင်ကားတွေမှာလည်း..ဒီလို pitot tube မျိုးတပ်ဆင်သုံးစွဲနေကြပါသတဲ့..)

အဲ့တော့- Pitot tube ထိပ်ဝကိုတခုခုဆို့တော့ ဘာဖြစ်နိုင်သတုန်း?

ဆို့တော့..လေယာဉ်ပျံသန်းနှုန်း(Airspeed) အမှန်ကို..မပြတော့ဘူး..မသိရတော့ဘူးပေါ့ဗျာ..

အဲလို Airspeed အမှန်မသိတော့..သာမန်တည့်တည့် Cruising ပျံသန်းနေချိန်မှာ ပြဿနာနည်းနည်းသာရှိနိုင်ပေမဲ့.

(နည်းနည်းလို့ဆိုရတာက..လေယာဉ်ပျံသန်းနှုန်းကို..လေယာဉ်မှာတပ်ဆင်ထားတဲ့..အခြားသောအထောက်အကူပြုကိရိယာ Devices တွေဖြစ်တဲ့..GPS Ground Positioning System,..INS Inertial Navigation System,.. ONTRAC II & III,..Terrain Following Radar/Terrain Avoidance Radar  စသည်တို့ကတဆင့်..Counter check လုပ်ပြီး..သိနိုင်သေးတာကြောင့်)

လေယာဉ်ကွင်းအတက်အဆင်း (Takeoff & Landing)ပြုလုပ်ချိန်..အထူးသဖြင့် ဆင်းသက်ရန်..လေယာဉ်ကွင်းကိုချဉ်းကပ်လာနေချိန်(Approaching)မှာတော့..အန္တရာယ်သိပ်ရှိတာပေါ့..အချိန်မရွေး ကာလ,နာတိုက်သွားနိုင်တယ်လေ..

ဘာလို့ဆိုတော့..လေယာဉ်ဘီး..ပြေးလမ်းနဲ့မထိခင်အထိ..တန်ချိန်ထောင်/သောင်းချီလေးလံတဲ့..လေယာဉ်ကြီးတစီးလုံး ..လေထဲမှာရှိနေနိုင်ဘို့(ပင့်အား Lift အလုံအလောက်ရနေဘို့)အတွက်..အနည်းဆုံးသောပျံသန်းနှုန်း(Optimum Speed)နဲ့သတိကြီးစွာထိန်းပြီးမောင်းနေရလို့ပါဘဲ..

အထူးသဖြင့်..ညအချိန်.(သို့မဟုတ်)မိုးထဲလေထဲ..ရာသီဥတုဆိုးဝါးချိန်..မြင်ကွင်းမရှိဘဲ..လေယာဉ်ဒိုင်ကွက်ချည်းသာကြည့်ပြီး Instrument Landing လုပ်ရမယ့် အခြေအနေမျိုးမှာ..ဆင်းသက်နိုင်ဖို့အတွက်..Airspeed က အခရာပါ..

ကွင်းကို ချဉ်းကပ်စဉ် Approach မှာထိန္းရမဲ့ Optimum Airspeed ထက် လျော့နည်းသွားခဲ့ရင်..ပြေးလမ်းမထိခင် ရုတ်တရက် Stall ဝင်..ပြုတ်ကျသွားနိုင်သလို.စိုးရိမ်လွန်ပြီး Landing Speed အများကြီးနဲ့..ရမ်းသမ်းဆင်းဘို့လုပ်ခဲ့ရင်လည်း..ပြေးလမ်းကို လေယာဉ်ဘီးတော်တော်နဲ့ မထိနိုင်ဘဲ..Floating ဖြစ်.မျောပါအရှိန်လွန်ကာ..ပြေးလမ်းကျော်ကျသွားနိုင်ပါတယ်..အဲဒါမျိုးတခုခုဖြစ်ခဲ့ရင်..လေယာဉ်ပျက်စီး..#ခရီးသည်တွေအသက်အန္တရာယ်ကျရောက်နိုင်တာပါဘဲ..

အဲ-အခုလိုရေးပြလို့..သိပ်လည်းမကြောက်သွားကြပါနဲ့..ဒါတွေက ဖြစ်နိုင်တာကိုပြောပြတာပါ..သိထားအောင်..

တကယ်တော့..လေသူရဲတိုင်း..လေယာဉ်မပျံသန်းမီ..Fighter, Bomber လေယာဉ်တွေအပါအဝင်..မိမိပျံသန်းမယ့်လေယာဉ်တိုင်းကို..အတွင်းအပြင်အသေးစိပ်..စစ်ဆေးရစမြဲပါ..

အဲ့သလို Pre-flight inspection/Before Flight Check စစ်ရတဲ့အထဲမှာ..Pitot head cover အစွတ်ဖြုတ်ဘို့နဲ့ Pitot Tube ထိပ်ဝပိတ်ဆို့မှုရှိ/မရှိစစ်ဆေးဘို့အချက်တွေပါဝင်သမို့..ကြိုတင်ကာကွယ်ပြီးသားပါ..

(အများအားဖြင့် pitot ထိပ်ဝကို..နဂျီကောင်ဝင်ပြီး..အိမ်ဖွဲ့တာတို့..တခါတရံ Hangar ထဲရပ်ထားတုန်း..ပင့်ကူပေါက်စ,ဝင်လည်တာတို့..ဖြစ်တတ်ပါတယ်..ဟိုး-အမြင့်ကြီးမိုးရွာထဲမှာ ပျံသန်းနေစဉ်..ရေခဲပြီးလည်းပိတ်ဆို့တတ်ပါသေးတယ်..ဒါကြောင့်..မိုးသည်းရင် Pitot Heater ကို..On ကြရတာ)

ထို့ကြောင့် လေယာဉ်စီးဘို့..သိပ်မစိုးရိမ်ကြပါနဲ့..သိပ်ပြီး Panic မဖြစ်ပါနဲ့လို့..

နောက်ဆုံးကုန်ကုန်ပြောရရင်..Pitot  Clog ပိတ်ဆို့လို့.Airspeed အမှန်မသိရလို့..ဆင်းသက်ဘို့ခက်ခဲနေရင်တောင်.. ဘေးကနေအခြားလေယာဉ်တစီး formation နဲ့ယှဉ်တွဲပျံသန်းခိုင်းပြီး..မြန်နှုန်းထိန်းညှိကာ..ဆင်းသက်စေနိုင်လို့ ..အန္တရာယ်မရှိနိုင်ကြောင်းပါခများ..

မိတ်ဆွေများ ကျန်းမာရွှင်လန်းကြပါစေ..

(ဗဟုသုတအဖြစ်..ခပ်တိုတိုသာ  ရေးသားရှင်းပြလိုက်ရပါတယ်)

(လေးလွင် MAf)(၁၁၁၀၂၂၀၈၂၀၂၁)​